Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 3.000 ca phá thai ở tuổi vị thành niên tại các cơ sở y tế công lập, song con số thực tế được cho là còn cao hơn nhiều do không thể thống kê hết từ các cơ sở tư nhân.
Ngày 9/9, chia sẻ về tổng kết dự án Chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục cho vị thành niên, thanh niên tỉnh Sơn La (2021- 2025), đại diện Tổ chức HealthBridge Việt Nam, cho biết tình trạng quan hệ tình dục sớm, mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn ở vị thành niên, thanh niên vẫn là vấn đề đáng lo ngại hiện nay.
Theo kết quả Điều tra các mục tiêu Phát triển bền vững về trẻ em và phụ nữ Việt Nam 2020-2021, có tới 4,9% phụ nữ trong độ tuổi 15-19 từng sinh con. Tỷ lệ này đặc biệt cao ở khu vực Trung du, miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, nơi tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số.
Đơn cử tại Sơn La, tỷ lệ mang thai ở tuổi vị thành niên chiếm tới 13%, tương đương khoảng 3.800 ca, mỗi năm có hơn 2.000 ca sinh nở trong nhóm tuổi này. Ông Nguyễn Hữu Hùng, Phó Giám đốc Sở Y tế Sơn La, cho hay tỷ lệ tảo hôn tại địa phương này đã giảm đáng kể từ 21% năm 2015 xuống còn 11% năm 2024. Dù vậy, trung bình mỗi năm, tỉnh ghi nhận xấp xỉ 1.000 cặp tảo hôn.
“Tỷ lệ này chưa phản ánh được hết tình trạng các bạn trẻ chưa đủ tuổi kết hôn nhưng đã về sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn. Tảo hôn không những vi phạm quyền trẻ em, mà còn kéo theo hệ lụy về sức khỏe, giáo dục và tương lai của cả một thế hệ”, ông Hùng nói.
Việc làm mẹ quá sớm không chỉ tước đi tương lai, cơ hội học tập mà còn đẩy các em vào nhiều rủi ro về sức khỏe như dễ sảy thai, đẻ non, suy dinh dưỡng, trầm cảm và tăng nguy cơ dị tật thai nhi. Nguy hiểm hơn, nhiều em vì sợ hãi đã tìm đến các cơ sở phá thai không an toàn, đối mặt với nguy cơ viêm nhiễm, xuất huyết, thậm chí tai biến sản khoa. Đây chính là hệ lụy đau lòng của tình trạng “trẻ em sinh ra trẻ em”.
Trước bối cảnh đó, giáo dục giới tính toàn diện được xem là giải pháp cấp thiết, không phải “vẽ đường cho hươu chạy” mà là “vẽ đường cho hươu chạy đúng”. Mô hình kết hợp ba bên giữa nhà trường, cộng đồng và hệ thống y tế tại Sơn La đã cho thấy những kết quả tích cực. Sau khi dự án được triển khai tại 6 trường học, gần 100% học sinh đồng ý rằng bạn gái có quyền từ chối quan hệ tình dục. Tỷ lệ nữ sinh tự tin yêu cầu bạn trai dùng biện pháp tránh thai tăng từ 76% lên 92%. Kiến thức về các biện pháp phòng tránh thai hiện đại cũng được cải thiện rõ rệt ở cả nam và nữ sinh.
Học sinh ở Sơn La tìm hiểu về sức khỏe sinh sản tại góc truyền thông ở trường học. Ảnh: Thu Hà
Thành công của dự án cho thấy việc lồng ghép kiến thức sức khỏe sinh sản vào các môn học và hoạt động cộng đồng, cùng với việc cung cấp dịch vụ y tế thân thiện, là hướng đi đúng đắn, ông Hùng bày tỏ.
Tương tự, bà Đoàn Thanh Phúc, phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Sơn La, đánh giá dự án mang lại những con số ấn tượng mà để lại dấu ấn đậm nét về cách lồng ghép hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục vào những không gian gần gũi như trường học, bản làng và tăng cường năng lực cho chính hệ thống y tế và giáo dục tại chỗ.
“Không chỉ nói về giới tính chúng tôi đang nói về quyền sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục, quyền được học tập, quyền được phát triển của vị thành niên, thanh niên, đặc biệt ở nữ giới”, bà Phúc nói.
Lê Nga