Việt Nam đã vượt qua con đường đầy chông gai của một thế giới ngày càng phân mảnh, phát triển thành hình mẫu khu vực, các chuyên gia theo dõi Đông Nam Á lâu năm nhận xét.
“Việt Nam hiện là quốc gia duy nhất trong khu vực Đông Nam Á có kinh nghiệm cũng như mối quan hệ bền vững với ba cường quốc Trung Quốc, Mỹ và Nga”, học giả Kavi Chongkittavorn, chuyên gia cấp cao Viện An ninh và Nghiên cứu Quốc tế Đại học Chulalongkorn, Thái Lan, cựu trợ lý đặc biệt cho Tổng thư ký ASEAN năm 1995-1996, nói với VnExpress về thành tựu của Việt Nam trong chặng đường 80 năm qua.
Trong hành trình hội nhập này, từ những bước đầu nhiều thử thách trong bình thường hóa quan hệ với các nước lớn và bắt đầu gia nhập các tổ chức khu vực lẫn quốc tế, Việt Nam giờ đây đã đạt được những bước tiến vượt bậc, khẳng định vị thế ngày càng được coi trọng trên trường quốc tế.
Chuyên gia Kavi chỉ ra rằng Việt Nam đã liên tục nâng cấp quan hệ với hàng loạt đối tác quan trọng trong và ngoài khu vực, đóng góp tích cực ở các tổ chức khu vực và quốc tế, đồng thời giữ quan hệ tốt với mọi nước lớn, tiêu biểu là cả 5 ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
“Trường phái ngoại giao cây tre chính là động lực giúp Việt Nam vượt qua con đường đầy chông gai của một thế giới ngày càng phân mảnh, cân bằng giữa những cạnh tranh ảnh hưởng của các nước lớn và tạo đòn bẩy phát triển mạnh mẽ”, ông nói.
Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đúc kết trường phái đối ngoại của đất nước bằng hình ảnh “cây tre Việt Nam”, với đặc tính gốc chắc, thân vững, cành uyển chuyển. Phương châm này đã giúp Việt Nam đáp ứng với biến chuyển nhanh chóng và phức tạp của tình hình thế giới, khu vực và mục tiêu đối ngoại.
Từ một nước bị bao vây, cô lập, Việt Nam đến nay đã có quan hệ ngoại giao với 194 nước, thiết lập được mạng lưới quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện với 38 nước, là thành viên tích cực của hơn 70 tổ chức quốc tế.
Học giả Kavi cho rằng bằng nguyên tắc ngoại giao vừa linh hoạt vừa kiên định, Việt Nam đang trở thành nhân tố “thay đổi cuộc chơi trong bối cảnh địa chính trị đương thời”. Ông cũng ca ngợi Việt Nam đã trở thành “hình mẫu đại diện” cho toàn bộ khu vực ASEAN nhờ sức bật tăng trưởng kinh tế thần tốc cũng như các nỗ lực cải cách mạnh mẽ nhằm nâng cao hiệu quả, minh bạch và quản trị tốt.
“Đất nước các bạn sở hữu sức mạnh kinh tế lớn, thành quả từ hàng loạt thỏa thuận tự do thương mại có độ bao phủ lớn, ký kết khắp thế giới. Bằng sự ổn định và kiên định trong chính sách, cùng với những chiến lược mang định hướng thị trường, Việt Nam trở thành thỏi nam châm tại khu vực, thu hút đầu tư nước ngoài nhiều đến mức bạn bè ASEAN cũng có đôi phần ganh tị”, ông đánh giá.
Học giả Thái Lan Kavi Chongkittavorn phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh Doanh nghiệp và Đầu tư ASEAN ở Indonesia tháng 9/2023. Ảnh: GPRTV
Murray Hiebert, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, kiêm trưởng nhóm nghiên cứu của tổ chức tư vấn chính sách Bower Asia, đồng tình rằng chính sách ngoại giao chủ động và nhiều mũi của Việt Nam đã được đón nhận và nhìn nhận rất tích cực khắp thế giới, thậm chí khiến nhiều nước phải bất ngờ.
Hiebert cho hay tại Washington, hiếm có nước nào tiến hành các hoạt động đối ngoại năng động như Việt Nam. Ông cho biết nhiều đại diện quốc gia khi tiếp xúc với ông đều không thể hiểu được “vì sao Việt Nam lại có nhiều đầu mối liên lạc ở Đồi Capitol và các ban ngành trong chính phủ Mỹ đến thế”.
“Tôi chỉ biết nói với họ rằng: Tôi cũng không biết nữa, nhưng phải nói là Việt Nam rất năng động”, Hiebert trả lời. “Trong khi các bạn ngồi chờ mặt trời rọi đến chỗ mình, các nhà ngoại giao Việt Nam lại lao ra ngoài, đi khắp mọi ngõ ngách, tiếp xúc đủ mọi người”.
Theo ông, Việt Nam đã rất chủ động trong xây dựng và mở rộng các mối quan hệ, cân bằng rủi ro hiệu quả và duy trì quan hệ tốt với mọi bên, bất chấp những biến động trong quan hệ giữa các nước lớn.
Từng là một phóng viên Mỹ thường trú tại Hà Nội vào đầu thập niên 1990, theo dõi những bước đầu tiên trong hành trình phá bao vây, cấm vận để hội nhập của Việt Nam, Hiebert nhận định Việt Nam đã tận dụng được cùng lúc nhiều ưu thế đặc trưng lẫn cơ hội xuất hiện trong quá trình cải cách và hội nhập để phát triển đất nước, đồng thời nâng cao vị thế của mình trên trường quốc tế.
Theo ông, Việt Nam đã nắm bắt kịp thời cơ hội thu hút đầu tư và giao thương khi mới bắt đầu mở cửa, thuyết phục thành công đối tác nhìn nhận tiềm năng phát triển của mình cũng như triển vọng trở thành nhân tố kinh tế quan trọng trong khu vực và quốc tế. Bên cạnh đó, Việt Nam còn có vị trí chiến lược là “giao lộ” giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, nơi có 30% giao thương toàn cầu đi qua.
Cách chính phủ cùng doanh nghiệp Việt Nam chủ động hướng ra ngoài và tìm kiếm đối tác cũng càng chứng tỏ tư tưởng cởi mở, sẵn sàng làm bạn với mọi nước, qua đó xây dựng niềm tin của quốc tế dành cho Việt Nam.
“Tâm thế này đã thay đổi mọi thứ một cách ngoạn mục, giúp Việt Nam được nhìn nhận là nhân tố ngoại giao hữu ích trong mắt nhiều nước”, Hiebert bình luận.
Việt Nam đến nay đã thiết lập quan hệ kinh tế – thương mại với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ, ký kết và triển khai 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có nhiều FTA thế hệ mới và đang thúc đẩy đàm phán với các đối tác khác. Với những đóng góp tích cực của ngoại giao kinh tế, Việt Nam vươn lên vào nhóm 32 quốc gia hàng đầu thế giới về quy mô GDP, nhóm 20 quốc gia có quy mô thương mại và thu hút đầu tư nước ngoài lớn nhất.
Bộ Chính trị hồi tháng 5 ban hành Nghị quyết 59 về chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, trong đó xác định hội nhập quốc tế vừa là “trọng yếu, thường xuyên” vừa là động lực quan trọng đưa đất nước vào kỷ nguyên mới.
Với vị thế mới của Việt Nam, hội nhập quốc tế giờ đây không chỉ dừng lại ở việc định vị Việt Nam là quốc gia đến sau, tham gia, gia nhập mà xác định trở thành quốc gia xây dựng, định hình và dẫn dắt các khuôn khổ hợp tác phù hợp với điều kiện và năng lực mới của đất nước.
Hai học giả Kavi và Hiebert đều đánh giá Việt Nam đang chủ động phát huy vị thế “quốc gia xây dựng, định hình và dẫn dắt” và được các nước đón nhận tích cực.
Lucio Blanco Pitlo III, chuyên gia tại Tổ chức Con đường Tiến bộ châu Á – Thái Bình Dương tại Philippines, cho rằng sau những tổn thất nặng nề vì chiến tranh, Việt Nam thấu hiểu, trân trọng giá trị hòa bình và đã kiên trì theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập, tập trung vào phát triển kinh tế trong nước.
“Sự ổn định chính trị, định hướng dài hạn và tính nhất quán trong chính sách là những lợi thế nổi bật của Việt Nam. Các nhà đầu tư luôn tìm kiếm sự ổn định, chi phí sản xuất thấp và một chính phủ tích cực hỗ trợ kinh doanh và thúc đẩy thương mại quốc tế, những yếu tố mà Việt Nam hoàn toàn đáp ứng”, ông Pitlo cho hay.
Những điều này được khẳng định bởi các nhà lãnh đạo của Việt Nam. Phát biểu tại lễ kỷ niệm 80 năm độc lập, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh Việt Nam là một quốc gia độc lập, thống nhất, hiện đại, hội nhập sâu rộng, có vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế. “Đảng đặt mục tiêu đến năm 2045, khi kỷ niệm 100 năm thành lập nước, Việt Nam sẽ là quốc gia hùng cường, thịnh vượng, hạnh phúc”, Tổng Bí thư nói.
Học giả Kavi trong một bài bình luận gần đây, đánh giá Việt Nam đã trở thành “nhà vô địch mới” về hội nhập kinh tế và tự chủ chiến lược, một trong những quốc gia đi đầu, định hình tương lai, kiến trúc khu vực Đông Nam Á.
“Việt Nam ban đầu mong muốn gia nhập ASEAN để mở đường hội nhập kinh tế khu vực và xa hơn nữa. Nhưng sau khi học hỏi và hấp thụ ‘phương cách ASEAN’, Việt Nam đã trở thành tiếng nói thúc đẩy vô cùng hiệu quả trên mọi mặt những khuôn khổ do ASEAN dẫn dắt, phù hợp với cả lợi ích quốc gia và khu vực. Thành tích kinh tế của Việt Nam trong ASEAN là bằng chứng thuyết phục nhất cho nỗ lực của các bạn”, ông giải thích thêm với VnExpress.
Thanh Danh