Nghiên cứu của các nhà tâm lý học cho thấy nhiều mô hình nuôi dạy trẻ tưởng chừng khác thường ở Nhật, Pháp, Đan Mạch vẫn giúp trẻ tự lập và phát triển tốt.
Trẻ em Nhật đi học và làm việc vặt một mình
Đầu năm 2022, chương trình truyền hình thực tế Old Enough (Lần đầu tiên đi chợ) của Nhật Bản ghi lại cảnh trẻ 2–5 tuổi thực hiện các nhiệm vụ đơn giản như đi mua đồ một mình, đã gây sốt toàn cầu.
Dù có sự sắp đặt để đảm bảo an toàn và ghi hình liên tục, chương trình phản ánh một thực tế lâu đời, trẻ ở Nhật được khuyến khích tự lập từ nhỏ. Tại nhiều khu vực đô thị và nông thôn, học sinh tiểu học thường tự đi bộ hoặc dùng phương tiện công cộng đến trường, đôi khi đi cùng các bạn cùng lứa tuổi.
Văn hóa trao quyền sớm cho trẻ cũng thể hiện trong trường học. Theo quy định của Bộ Giáo dục Nhật Bản, từ lớp 1, học sinh tham gia dọn dẹp lớp, nhà vệ sinh và phục vụ bữa trưa cho bạn bè. Khảo sát năm 2020 của Bộ này cho thấy hơn 95% trường tiểu học trên toàn quốc áp dụng hình thức tự phục vụ này mỗi ngày.
Báo cáo năm 2023 của Cục Thống kê Quốc gia Nhật Bản ghi nhận 91% phụ huynh cho con đi học một mình trước 9 tuổi, phần lớn cho rằng điều này giúp trẻ tự lập và hình thành ý thức cộng đồng.
Trẻ Bắc Âu ngủ trưa ngoài trời
Tại Đan Mạch và Phần Lan, việc để trẻ sơ sinh ngủ trong xe đẩy bên ngoài quán cà phê hay nhà hàng là điều quen thuộc. Cha mẹ thường ngồi gần cửa kính để quan sát con trong khi ăn uống hoặc trò chuyện.
Tập quán này xuất phát từ quan niệm rằng không khí lạnh và trong lành giúp trẻ ngủ sâu, tăng cường miễn dịch và phát triển thể chất. Thói quen không chỉ diễn ra trong gia đình mà còn phổ biến tại các nhà trẻ công lập.
Theo Cơ quan Y tế và Phúc lợi Phần Lan, hơn 90% trẻ dưới một tuổi tại nước này được cho ngủ trưa ngoài trời mỗi ngày, trừ khi nhiệt độ dưới âm 15 độ C.
Một nghiên cứu năm 2008 của Đại học Oulu, Phần Lan, cho thấy trẻ ngủ ngoài trời có giấc ngủ dài hơn trung bình 90 phút so với khi ngủ trong nhà.
Ảnh minh họa: Huffpost
Trẻ em không bắt buộc mặc áo tắm trên ở nhiều bãi biển châu Âu
Tại Tây Ban Nha, Đức và một số nước châu Âu, trẻ em mọi giới tính đều có thể mặc quần tắm mà không cần áo khi tắm biển hoặc hồ bơi. Việc bé gái chạy nhảy chỉ với quần bơi không bị coi là bất thường hay phản cảm.
Nhiều bậc phụ huynh cho rằng việc mặc áo tắm một mảnh hoặc hai mảnh là không cần thiết, thậm chí bất tiện khi trẻ cần đi vệ sinh. Quan niệm này dựa trên thực tế sinh lý rằng trẻ nhỏ chưa phát triển đặc điểm giới tính thứ cấp, nên không cần che ngực như người lớn.
Ở nhiều nước châu Âu, thái độ với khỏa thân nói chung cũng cởi mở hơn. Một số bãi biển cho phép phụ nữ tắm nắng không mặc áo, thậm chí có khu vực dành riêng cho người tắm khỏa thân hoàn toàn.
Theo khảo sát của tổ chức nghiên cứu xã hội IFOP (Pháp), năm 2021, gần 48% người Đức và 28% người Pháp cho biết từng đến bãi biển khỏa thân ít nhất một lần trong đời, cao hơn mức trung bình châu Âu.
Trẻ em Pháp ăn như người lớn
Ở Pháp, hiếm khi thấy thực đơn riêng cho trẻ em trong nhà hàng hay bàn ăn tách biệt trong các buổi tiệc. Trẻ nhỏ dùng bữa cùng người lớn, với đầy đủ dao nĩa và bát đĩa sứ.
Khác với thói quen ăn vặt ở nhiều nước, trẻ em Pháp chủ yếu ăn ba bữa chính và một bữa phụ. Bữa tối thường là thời điểm cả gia đình quây quần, bàn ăn được trải khăn và phục vụ theo cách giống người lớn.
Tại trường, học sinh được phục vụ bữa trưa bốn món tại bàn, có ít nhất 30 phút để ăn nhằm đảm bảo dinh dưỡng và thói quen ăn uống lành mạnh.
Theo Karen Le Billon, tác giả người Canada từng sống ở Pháp, phụ huynh nước này coi vị giác là kỹ năng cần rèn luyện. Họ không ép buộc trẻ ăn vì dinh dưỡng, mà khuyến khích thử vì món đó ngon. Cách tiếp cận này giúp hạn chế tình trạng kén ăn.
Trẻ em Italy ngủ muộn
Tại Italy, không hiếm gặp cảnh gia đình đẩy xe nôi dạo quanh quảng trường vào lúc 22-23h. Người lớn ăn tối muộn và trẻ em thường tham gia cùng, ngay cả khi có em ngủ gục trên đùi cha mẹ.
Trái với phụ huynh Mỹ thường đầu tư thời gian và tiền bạc để huấn luyện trẻ đi ngủ sớm nhằm giữ buổi tối cho riêng mình, bố mẹ Italy ưu tiên sinh hoạt chung của cả gia đình.
Một nghiên cứu cho thấy trẻ em Italy ngủ ít hơn trẻ ở nhiều quốc gia khác cho đến 6 tuổi. Tuy nhiên, khi lớn lên, thanh thiếu niên Italy có “vệ sinh giấc ngủ” tức thói quen và môi trường ngủ lành mạnh.
Trẻ em Ấn Độ thường được gia đình nhiều thế hệ chăm sóc
Người Ấn quan niệm chăm trẻ là việc được chia sẻ giữa nhiều người trong gia đình, không chỉ phụ thuộc vào người mẹ.
Trong nghiên cứu kéo dài nhiều thập kỷ, nhà nhân chủng học Susan Seymour ghi nhận trẻ thường được ông bà, cô dì và anh chị lớn tuổi thay phiên chăm sóc, giúp mẹ có thời gian làm việc hoặc nghỉ ngơi.
“Trẻ lớn lên trong gia đình mở rộng”, Seymour nói. Theo báo cáo của EducationWorld, khoảng 16% trong số 260 triệu hộ gia đình tại Ấn Độ là gia đình nhiều thế hệ, nơi ông bà sống cùng và hỗ trợ chăm sóc trẻ.
Phân tích dữ liệu từ khảo sát quốc gia Longitudinal Ageing Study in India năm 2017–2018 với hơn 25.650 người cao tuổi cho thấy những người chăm cháu có tỷ lệ hài lòng với cuộc sống cao hơn 16% so với nhóm không chăm cháu.
Mô hình này vừa giúp giảm gánh nặng cho cha mẹ, vừa tăng kết nối giữa các thế hệ, cho thấy chăm sóc đa người là điều bình thường và tích cực.
Ngọc Ngân (Theo Huffpost)