Chiếc áo trấn thủ (trái) anh hùng Cù Chính Lan thuộc Đại đội 12, Tiểu đoàn 353, Đại đoàn 304, mặc trong trận tiêu diệt xe tăng địch ở Giang Mỗ, xã Bình Thanh, tỉnh Hòa Bình, tháng 12/1951. Áo bông chần (phải) chiến sĩ Trung đoàn 174 đã mặc và hy sinh trong trận chiến đấu tại Mường Pồn, huyện Điện Biên, tỉnh Lai Châu, ngày 12/12/1953. Ảnh: Ý Ly
Mùa đông năm 1947, trong cuộc chiến chống quân xâm lược Pháp, bộ đội có thêm áo trấn thủ. Áo đơn giản, ngắn đến thắt lưng, cổ tròn, không tay, gồm hai mảnh, một bên vai cài cúc, ở giữa nhồi bông, chần hình quả trám. Áo gọn gàng, giữ nhiệt tốt. Những năm kháng chiến gian khổ hiếm bông, có thời kỳ người thợ phải dùng lông vịt hay vỏ cây sui đập rập, phơi khô thay bông. Cúc, khuy cũng thiếu, phải dùng dây vải buộc hoặc làm cúc bằng giấy ép tẩm sơn thay thế.
Đến chiến dịch Tây Bắc năm 1952, để chống rét nơi rừng núi, bộ đội được phát áo trấn thủ dài tay. Đến năm 1953, bộ đội bắt đầu được trang bị quân phục thống nhất. Chiến dịch Điện Biên Phủ đầu năm 1954, các chiến sĩ được mặc áo bông mới dài tay, súng đạn, balô, bao gạo đầy ắp trên người, đi hàng một, nối đuôi nhau bước ra trận địa.
Ngày nay, áo trấn thủ chỉ còn được sử dụng trong các hoạt động biểu diễn nghệ thuật, phim ảnh. Một số quán cafe trưng bày mẫu áo như biểu tượng gợi ký ức về quá khứ hào hùng của dân tộc.